Relding Thimnak

Friday 20 March 2015

Ka Khen Lunthlitum

"Ka Khen Lunthlitum"

Ka phai tawn na kong, ka rual hawi sin ah
mitsir in kan ven, na len hawi lak ah
na aanka theih zong, ka rak cim hrim lo
na biangki sen nih, ka mit a hui dih
kan rak tlaihchan ning, na hngalh lo kar in
kan hmuh ka tein, dawt hram kan rak thok
lung nih cun a phuan, hmur ka bel a taang
phuannak ding caah, caan ṭha lawng kawl in
nithla ka rel tawn, hmanhseh tu ahcun
cung zingnu khuakhan, lairelnak thawngin
hawikom in dawtnak, dawtnak in duhnak
lei ah kar hlang in, caan kan rel ṭi cang
lungthlitum ka khen, dawtmi na sin ah.....................








Zuunngaih

"Zunnngaih"

A king zanṭim, firuk deirel
chuak in zan cu, lawm zal cang hna

a thiangmi van, a dum khun i

zilthli hrang nih, ka dawt rimhmui
a vun ka phorh


Ṭimkhuang ar nih, zeihngal lo in

khuan hramthok hna, caan hngak loin
fingrei cah hram, a vun i thok
fingkirkel in, ka lungthin bel 
cu a um rih.
hngilh thin thi lo, ei chung pil lo
an chim zuunngaih, tual a fah hi
tu lawng pei maw, kei ka in tiah
a fak hrim ko, tluangdang hram in
"zuunngaih" tuar hi...........

A Voih Hlah Maw Tiah A Eek

A Voih Hlah Maw Tiah  A Eek

Vawikhat cu ka sianginn kainak lei kalding in kaa tim i, Kalaymyo lei in kal tuahning tiah zingka suimilam 6:00 AM ah Bus in Kalaymyo lei ahcun kan i thawh, Kalaymyo tlawng ve ding in tarnu le a tunu kum 10 hrawng te ka hnu lei deuh seat ahkhin an tthu ve, Tlangzar phanh lai te ahkhin ka hnu a tthumi tarnu te nihcun a voih thangnawn te khin (pip/pep/) tiah ai thlauh/ceh i upa sicang i kan nih a chuak cio lem lo, a mawh lo pi tar hnu motor cit har thlakthlak he kan ti cio. Tlangzar cu kan vun phan i zingrawl ei ah kan ttum cio, tarnu le a tunu te cu a hnu cariak nawn khin an rak ttum ve i, mipi pawl rawl einak hmai an phanh bak khin tarnu te nihcun a ruahawk ah hngar lem lo khin,, a tunu te cu, Aii nu te a tunai kha ka voih hlah maw si ka ti cu ka eek hme ka rak i ceh vial ko hi a vun ti cu... niih ah niih ngam theng lo in motor aacitmi vialte cu kanmah le kanmah kan i zoh, kan khuaruah har ve cio ai,,,,,,,,,,,,,,,ai capo hlah maw ka ttial tiah biatak hme si ko hi ti awk in ka um ve ka cattialmi ka rel tthan i ka nihchuak lo .................

Monday 2 March 2015

Kei cu 360 Camera Hman hi a Poi ah Ka Chia Lem lo


Kei cu 360 Camera Hman hi a Poi ah Ka Chia Lem lo

Laimi ramchung ramleng ummi nungak tlangval hi zatuak hnarcheu uak cu facebook le social networks dangdang, Instangram, twitter, Viber, Line, Oovoo, Whatsup, Wechat, tango, snapchat etc.. a hmang kho mi lawngte kan si ve cang ko men lai dah, hi vialte social networks pawl hi pakhat le pakhat i pehtlaihnak le kan mui i hmuhnak ah tiah hmanthlak tarnak ah sermi an si ticu elawk ṭhalo a si ko. Lainu tamdeuh le laipa cheukhat nih 360 in thlakmi an hmanthlak le photo editor in edit mi effects tampi ṭamhmi pawl an vun i tar tik ah a dawh zong an i dawhdeuh i zohnuam deuh ngai zong a si ko mi kha, micheu khat nih 360 in an thlak eh 360 thawng in an i dawh le si eh, 360 hna hi cu hmanding si lo eh, tabawah te hi ṭha ko eh, hmanthlak hna edit ding si lo eh tiah a mah duh carei in upa lung fim a si ko mi zong a zaimi laimi chungah kan tlawmte lo. Chantiluan a thei ngai ko hlah maw, mifim tleng hlah maw a si ko timi hna zong a zai mi an rak um ve hoi, an zai ve awk cu a si ko, minung cu mah le ruahnak cio kha a ṭha le ahmaan bik tiah a pom dih mi lawngte kan si caah a ṭha lo in an hmuh ve caah an zai a si lai tikhi theihpiak thiam khawh an si ko nain kei cu zai awk ah ka ruat lo i thapek awk zong in ka hmu lem lo.
a Color aa dawhdeuh tuk teh lol


Aruang Cu

Zoh uhlaw kanmah laimi nak in a pumrua tungtai, a samthlai a rem deuh i a muisam zong aadawh deuhmi, a taksa vuncuar(skin) zong a var deuhmi vawleicung lengdawh India, Westerns lei hollywood actress and actors, hlasak thiam minthang le muidawh tampi hna hmanh hmaan an i thlak ah 360 camera cu chim lo photo editor special, free in hman khawh a si lo mi pawl an hmang, effects phuntling in an ṭamh, Camera hmanh ahcun len camera Nikkon, Canon, Sony, Sumsung, Panessonic, etc man faakfaak, minung mui a remh kho taktak mi camera lawngte an hmang, cu hnu hmanh ah, white balance, tint, saturation, fade, etc a phunphun hmang in an ṭamh, a ruangcu i dawhdeuh usih, milung la kho deuh usih, kan taksa tal hi hmanthlak ahcun duhnung deuhseh ti saduhthahnak he an hmaanthlak an ṭamhmi a si ticu elawk ṭha lo a si. 

Kan mipum tal kan i dawh lo kan hmanthlak tal cu a dawh khawhchung dawh in kan ṭamh ve awk a si ko, hmanthlak chung lawngah ai dawh i a leng ah a dawh lem lo tiah kan phai hna zongah a leng i aa dawh lo tal ah hmanthlak chung tal ah an i dawh kha thilṭha ngai a si ko, 360, photo editor, effects pawl zong cu a sertu company nih hman lo awk ah an ser lem lo cu awh an ser ruangah le an sermi poah kan hman hrimhrim awk a si tinak silem loin hmanding a si ko tibia mu, 360 nih mi a hleng thiam lo nungak kan duhmi hna le tlangval kan duh taktak mi hnacu an hmanthlak hmuhnak lawng cun kan ṭhi i kan vat hna lo ding cu aa thei ko cu mu, Plastic sugery te hna i tuah bel te a leng lei in i dawh tuk ko nain te fa vun ngeih tik ah tefa mui ah a lang i a ṭha lo tiah sual phawt a phu mi cu a si.
zeitluk indah a zoh nuamh lol


Cucaah

Kei cu 360 camera le editors, effects pawl hman hi soi awk ah ka ruat lem lo, mui le hme a remh leng ah rong/color tiang a thlen khawh i lai nungak uar an um deuh, duh an co deuh lehlam ka ti, hmanthlak ah an i dawhdeuh i an lung a tlin an taksa hna a var deuh ahcun a tak zongah thian hlimhnak le style lak hna an thiam deuh leh-lam, 360 leng khin 370/90/3000 tiang hmanh chuak sehlaw hmang peng ko hnaseh ka hei ti ko, an hmanthlak ah an lung a tlin i an ruahnak an lungthin halha a zaan deuh hmanh zeitlukpi a si. Cucaah kei cu lai nungak le tlangval cheukhat pawl nih 360 camera in hmaan an i thlak i editors le effects tampi cawh (mix) in an hmanthlak an edit mi pawl hi a poi ah ka chia lem lo i pro 360 zong ka si hlei fawn lo i anti 360 zong ka si lem lo. Hihi mah le ruahnak cio zong a si i mah le lungwah cio tiah kan ti lengmang mi cu a si LOL.
360 
3000 camera hmanh hoi dang nih an hman lio ah 360 tal cu hman khawh ve ah a ṭha ko lo maw? LOL

Sunday 1 March 2015

Zabu 21 hi Laimi Kan Renaisance a si Ko hlah maw?

 (hawi le hna ka blog ka sianginn kainak he pehtlai in manh lo ruangah ka blog ka ṭhinhnak a sau ko cang i tutan ah saunawn tein capar keimah hmuh ning ka vun, ṭial i lungsau te in vun rel te uh tiah kan sawn hna, tuhnu cun capar le hmuhning dang tibantuk thlah khawh ka rak zuam lengmang cang lai, len kai khawh ka zuam lengmang uh )

Zabu 21 hi Laimi Kan Renaisance a si Ko hlah maw?

Biahmaiṭhi

Renaissance timi biafang hi laiholh tein seh kan leh tuah ti ahcun, i hrimṭhan, i tharchuah ṭhan, kan nunphung siamremh ṭhannak, caholh le fim thiamnak lei in ṭhancho, kan zatlangnun siamremh ṭhan tibantuk kha a chimduh mi a si. Biafang sullam nak in a tuanbia in a kal mi a si caah biafang aathoknak le zeikum ah dah english nih hman hram an thok tipawl cu kan ṭial lem lai lo. European history kan zoh tikah zabu 14 in 17 karlak kha a bik in Renaissance period tiah koh/auh a si. Italy in aathok ti kha tuanbia rel tik ah hmuh khawh a si i zeiruang ah dah hi zabu 14 in 17 tiang hi Renaissance an ti hnga timi kha theih/hngalh kan herh mi cu a si. Aruang cu hi caan hi minung ruahnak a vun i thlen caan, caholh, fimthiamnak le nunphung he pehtlai in siamremh ṭhannak le a lamkip in ṭhancho lam panh caan a si, minung hi kan biapi bik ko timi ruahnak te hna le a dangdang thlennak tampi thil a can caan a si caah kan i thleng, tharchuah, a thar in hrinṭhan kan si tiah ruah a si caah renaissance period tiah an auhnak hi asi. Cubantuk cun India zong nih zabu 19 hrawng hrang i mirang ca lei in an ṭhancho, ruahnak lei in siseh an nunhpung ṭha lo an doh i hlauh i zuam, mivialte hi kan i tlukdih ti in phun thlaidennak te hna biatak tein doh hram an vun thok hrawng kha India mi kan i thlen, kan ṭhancho, kan i hrimṭha tiah ruahnak he Indian renaissance tiah an auh/koh ve nak asi. European and Indian adangdang renaissance hna hi piangdeuh in seh kan ṭial ti ahcun relcawk lo a si ko hnga, nain kan ṭial chin lengmang ahcun a sau tuk lai caah fiang hua ha lo in lanhtak rih ko usihlaw kan tlangtar leitu ah i mer phot hna usih.
Zeiruang ahdah Zabu 21 cu Laimi Kan Renaissance kan ti khawh?

1. Caholh (literature) Lei in

Pu Ngaih Ling thawngin A. G. E Newland nih laiholh le laica a thiam i Hakha holh cu Roman alphabet in 1894 ah a rak kan tuahpiak. 1897 ah "A practical Handbook of the chinlanguage spoken by lais" timi a rak kan chuah piak (vanbiakthang: laica holh tuanbia tawi, Page. 1) a si nain cu thok in 2000 tiang zabu pakhat chung ah laimi caholh lei in kan ṭhancho nak ngaingai a lang tuk lo ti khawh a si. Aruang cu lai kutchuak cauk a tamtuk lem lo in a lang. cucaah Laimi caholh lei i biatak tein kan ṭhancho caan hi zoh usihlaw a bik in 2000 kum in 2015 tiang hi a si bik ko. Hi caan chung ahhin biatak tein Laimi kutchuak cauk phunkip kan ngei kho, lenhoi cauk, megazine, tuanbia le cazual dangdang,kan nungphung he aa pehtlaimi cauk phun tampi kan chuah khawh caan a si. Culawng silo Internet/Maivan thawngin Forum tampi kan tuah i kan caholh kongah biaruah khawhnak kan ngeih lawng si lo in maivan hmangin capar ṭhaṭha, ramkhel kong, chan tuanbia, theihtlei, thawngṭha bia, thawngpang le dangdang zong kan relkhawh, caṭialthiam zong laimi chungin tampi kan hung chuak ti usihlaw kan palh tuk lai lo dah caholh lei ah rum hram kan i thok caan a si, kan caholh lei siamremhnak le kan caholh biatak tein kan tunmar caan a si caah Caholh lei in Zabu 21 hi Laimi kan renaissance a si ko ti khawh a si.


2. Fimthiamnak (Education) Lei in

Zabu 20 a dongh lei hrawng tiang vun zoh tik ah laimi hi ram leng cu chim lo ram chung hmanh ah fimthiamnak a kawl mi kan tlawm ngaingai. Zabu 21 lei ah kar kan vung hlan hnu ceo hin biatak tein ramchung he ramleng he fimthiamnak kawl in sianginn ṭhaṭha ah ca kan cawng kho hna, fimthiamnak abiapit zia kan vun hngalh deuh, 2000 kum thok in fimthiamnak kawl ah ramleng lei a kal mi kan kan hung tam ngaingai. Ram innpa, India, Thailand, Philipines, Hongkong, Singapore tibantuk le Europe ram tiang hmanh ah fimthiamnak hmuhduh ah a kal mi kan tlawmte ti lo ti lo. Thailand le Singapore kal tamdeuh nih secular an cawnlio ah India, Philipines le Hongkong hrawng kal kho nih theology/bible lei deuh cawn a si ve, Cu ticun an mah le cawnmi cioah Pathian nih thlua a chuah hna i nihin ni ahcun kan Lairam ah Secular lei M.A, Ph,D le Bible lei Doctor, theologian, politicians, scholars hi an hung karh deuh ngaingai, cubantuk cun ramchung um laimi fimthiamnak lei ṭhanchonak kan hun hlethlai tik ah, 2000 kum hnu in MBBS Doctor, Lawyers, physicians, botanists, historians, poloticians zong tampi an vun pawt duahmah ve. Hi nih a langhter mi cu Laimi hi Fimthiamnak lei zongah kan i tharchuah, remhṭhan, kan hung ṭhancho deuh rumro i kan renaissance ngaingai ko ti a lang.


3. Information Technology lei ah

Aluancia zabu 20 chungah ramchung cu chim lo Ramleng um laimi hmanhnih computer le internet biatak tein tonghtham le hman a si rih lo ti cu hmuh khawh a si, zabu 20 chungah cun ramleng chuak laimi zong cu kutdong rel khim taktak lawng an rak si. Zabu 21 lei ah kar kan vun hlan hnu ceo in Ramchung, Ramleng um laimi nih biatak tein computer, internet le electronic media dangdang kan tonghtham, hmanhram kan vun i thok hi a si. Nihin ni ahcun biatak tein IT kan hmang kho i IT lei thiamsang zong laimi chung in tampi an chuak kho cang. Vawleicung thiamsang nih Electronic media & Devices phunphun an chuahthar mi tiangin in laimi nih kan tonghtham khawh i kan hmanthiam ve cang. Kan vawlei pi he a tlakin le a chan hoih in an chuah mi social networks phunphun zong, a chuak chom in kan hmanthiam dih ve cang. Electronic media hmang in pakhat le pakhat i pehtlaihnak zong fawi te in kan tuah khawh yahoo, gmail, facebook etc hmang in groups a phunphun le page phun kip kan ser i pakhat le pakhat kan i pehtlai kho hna, facebook groups le page le bang cu milu hoih in tuak ahcun laimi hlah maw tambik kan ngei lai ti awk in kan um. Cucaah Zabu 21 hi IT lei in ṭhancho hram kan i thok, IT tidil ah lio hram kan i thok caan a si caah IT lei zong in laimi kan renaissance a si ko ti alang.

4. Thlarau Ṭhanghnak (Spiritual Awakening) lei in

Lairam vawlei ah Kharihfa cawnpiaknak a phanh hi kum 100 fai a si cang nain zabu 20 chung hrawng kan zoh tik ah thlarau lei cawlcanghnak, zumhnak lei cawnpiaknak nih biatak tein hmun a laknak hmuh khawh a si tuk lo, Bible thiamsang le evangelists zong an rak tlawm ngaingai. Zabu 21 lei ah kar kan vung hlan ceo in Laimi chung in evangelists, Bible thiamsang le thlarau lei cawnpiaktu saya tampi an hung chuak, Crusade le camping an kan tuahpiak i thlarau ṭhanghnak le kharihfa kan zumhnak hrampi taktak cawnpiak nak an vun kan ngeih khawh i laimi thinlung ah Pathian kan biakning tampi a kan thlen, zumhnak lei theihhngalhnak le thlarau lei ṭhanghnak tampi a kan pek i nihin ni ahcun cawnpiaktu nak in cawnpiak mi nih Thiangthlarau rianṭuannak le zumhnak kong an theihdeuh cang hlah maw ti awk in kan um. Cucaah zabu 21 ah karhlan kan vun thok bak in kan zumhning dan zong kan i siamremh deuh i kan i tharchuah, biatak tein ṭhancho hram kan vun i thok ti khawh a si caah thlarau lei le zumhnak leizong in zabu 21 cu laimi kan renaissance a si ko hlah maw ti khawh asi.

5. Democracy Lei in

Laimi tuanbia ah mirang nih 1895 in pen/uk hram an rak kan thok i 1948 tiang mirang kutang ah kan rak um. Kawlram he kan rak i fonh hnu 1948 in 1962 tiang kha parlimantary democracy in kan rak um i democracy kan tep ve bal kan ti ko nain U Nu biaknak policy ṭhalo tangah kan rak um caah Democracy kan tep ve ti awk ngaingai ah a har deuh in a um. 1962 in General Newin nih uknak a vunlak ciammam i socialist system in ram ukhram a vun thok, rampumpi thilman khahternak hna a tuah i tlawmpal cu thilman a fawi caah mipi an rak i nuam ngai ko a si nain a rauh hlan ah a ruahning bang in thil a kal ti lo caah phaisa hna thah  hram a vun thok ciammam i Dictarship lei ah a chuah ai, ralkap nih uknak nawl vialte cu la dih hna kaw, ralkap uknak chiahru tangah 1962 in 2010 tiang saltan in kan rak tang (Pu chawnkio, Lai miphun thawhkehnak tuanbia, 2014, page 392). Theinsein cozah a vun kai hnu in democracy lam zulh hram a vun kan thok pi i thlennak tampi an tuah len.  2012 January 12 ah CNF le Chinram kulh cozah Hakha khua ah remdaihnak khua an khang ṭi i CNA lai ralkap pawl zong ramchung ah um hmun an khuar i ramchung in kan lairam biatak tein runven hram an thok.Laimi zong CNF/A zuamnak thawng in Chin Miphun ni tiah a thar in tuahnak nawl te hna an vun kan pek. President Thein Sein zong voihnih khengte Chinram Khualipi Hakha ah a rak kan tlawng, a voihnihnak Chin Miphun Ni hman pi dingin a rak tlun ah Laimi nih kan herhcem mi le ti hal in kan hal mi Art and Science College le Education College a kan pek. Laitlang ah i pehtlainak lam le sur zong siamremh hram biatak tein Cozah nih ṭuan hram an vun thok. Mipi hna zalawng tein duhlonak le duhnak langhter zong a vun onh i laitlang hmanh ah voitam lak te duhlonak an langhter mi hmuh khawh a vun si. Hakha khua hlawhtling thlacamnak tlang i vailamtung phurding ti in a cozah nih nawl a chuah cang mi hmanh duhlonak an vun langhter ciammam i cozah nih let piak kan si, hi nih a langhter mi cu cozah nih mipi aw aan an ngaih pah ve cang, mipi duhnak kha upatnak a pek pah ve ko ti zong alang, Media lei zalonnak hna bi nawn tein a kan on piak i Hakha post, chinland post le the chin time media etc.. pawl thawngin Laimi ramchung ramleng um kan thawngpang kan i thei kho. Nuhrin covo lei he pehtlai in cawnpiaknak tete kan hun tuah khawh i theih/hngalhnak tampi kan i chap. kan i thlennak a tam lengluang ko, a sau lai caah dikthlir in kan langhter lem ti lai lo. President Thein Sein a kai hnu in, thlennak, siamremhnak le ṭhanchonak tete hmuh khawh mi a um pah len caah Democracy lam kau pi cu kan zulh pi ngaingai lo nain pe hnih thum in a kau mi Democracy lam cu a kan zulh pi, a mah belte a kan zulhpi mi democracy lam a bit deuh caah minung kan i tet ngaingai, kan zaa a long ngaingai rih lo caah kan zulhmi democracy lam cu kauhter deuh cu a hau rih. Cucaah laimi nih Democracy rimru a thar in kan theih ṭhan, a thawtnam kan teh ṭhan, a nehnang kan hmuh chan cu zabu 21 hi a si caah Democracy lei in kan renaissance a si ko hlah maw ti khawh a si.


6. Art lei ah

Zabu 21 hnu ceo hin biatak tein Laimi Art lei ah kan ṭhangcho, kan nunphung ah a tel mi kan laam le hla lei zongah biatak tein ṭhancho hram kan vun i thok a ti usih law kan palh thlua lem lai lo dah. Biatak tein kan nunphung tharchuah hram kan thok caan hi zabu 21 chungah a si ko rua hlaw maw ti'n a lang. Zabu 21 ah karhlan hram kan vun i thok bak in mino hlasak thiam awṭha tampi le ringawn tumthiam zong tampi an rak karh, biatak tein kan bia le hla music hna hi kan nunphung kilvennak ah a biapi ngaimi a si ve ti kan hung i fiang chinlengmang i thlakhat ah zuunhla he Pathian hla album pakhat lengmang cu a chuak ko hlah maw ti awk in a um, i hla lei ah kan ṭhancho i kan i tharchuah ngaingai ti hmuh khawh ngai a si. Mino tampi nih zungmawi lei thiamnak a phun phun thiam hram an i thok, Laimi chung in Myanmar models ah lut i video/films aathlami zong an hung umpah, laimi chung in kawlram melody world hlasak zuamnak hna ah thiamhlei nak laksawng a co mi an hun karh ziahmah, mino nih ṭamhmoih le hrukeih, design, umtu hoihar zong biatak tein thiam hram an i thok lio caan a si. Mino hna nih zummawi lei in ṭhanchonak le an i tharchuahnak a tam lengluang. Hlanlio lailaam cheukhat zong chanthar he atlakning in kan tharchuah i ṭamhmoih hram kan vun thok ciammam i a dawh taktak mi laam ah kan ser khawh, Rawlsawmtuk, Pasawmrel, conglaizawnh te hna lebang cu vawlei cung laam vialte lak ah an dawhbik ko hlah maw ti awk in an um, kan nunphung dawhternak le a ṭamhmoih zia kan thiam chin lengmang. Miphun ni kan lawmh caan ah hlanlio pupa hna nih an rak sunhsak mi thil hlun biatak tein tharchuah khawh ṭhan kan i zuam, art galery hna i kan thilchiah mi zoh tik ah biatak tein art lei ah kan ṭhancho i tharchuah hram kan vun i thok caan a si caah art lei mit in zabu 21 hi kan renaissance a si ko tiah ruah khawh a si. Ṭial lengmang ahcun ṭial awk a tam lengluang lai, a dikthlir tein ṭialdih ahcun a reltu ca zongah rian har a si lai caah hi vial hin ngawl phot rih ko usih law kan biatlang kawmnak lei ah i mer hna usihlaw.

Bitlang Kawmnak

Zabu 21 chung kan luh hnu Laimi kan ṭhancho nak tete kan zoh tik ah a lamkip in kan ṭhancho i a tharchuah lengmang mi (updating generation) chan ning in kan nung kho ve ko tikhi hmuh khawh a si. Alamkip in kan ṭhancho i kan ruahning kan hrukeih zong kan i thlencuahmah lio a si, kan fimthiamnak a hung sang chin lengmang ve tik ah ralrin a herhmi tete kan ngei ti hi kan philh lo awk ah a ṭha ngai mi a si. Minung lungthin le kan lungput hi ṭhancho caan ah hawi philh in harbeo caan ah mi a hlam mi kan si, cubantuk cun kan fimthiamnak a huncho deuh le kan rum i ṭhancho hram kan i thok caan ahhin a kan ṭhancho tertu fimthiamnak a kan petu Pathian lila kan philh tawn, cucaah a ho thawngin dah kan ṭhancho i fimthiamnak hi a hodah a kan petu a si timi ruah bu tein ṭhancho le fimthiamnak kawl kan herh. European renaissance kan zohtik ah minung fimthiamnak le ṭhanchonak kha phorhlawtnak le ruamkainak ah minung tampi nih an hman, fimthiamnak petu le sertu pathian an phirh i minung hi kan biapi bik, zeizong vialte a tuahkho tu kan si tiah ruahnak a hungchuak ciammam i pathian hna a tlak lo caah vawlei ralpi vawihnih khengte a tho, Bomb pakhat nih minung a a ting in a thah hna i vawlei ah daihnak mui a leng lo. Cucaah Laimi zong renaisance period kan um lio, a lamkip in ṭhancho hram kan i thok lio ah kan fimnak le kan rumnak lawng bochan in kan pathian kan philh sual tawn maw timi biahalnak hi i hal lengmang hna usih, a lamkip in kan ṭhancho, kan i siamremh, kan fimthiamnak a karh lioah sertu Pathian a philh mi miphun si lo in a sin tu ah lawmhnak bia a chim kho zungzal tu miphun si i zuam hna usih law hmailei ah Pathian nih a kan cawisan chin lengmang lai i vawlei ah zohchuntlak miphun ah a kan ser ko lai, kan umnak hmun cio ah dinnak ṭanh hna usih, kan miphun sinak hi kan nun in langhter khawh i zuam lengmang hna usih ti'n.