Laimi le a Lamkip Tthancho
Zabu 20 a hramlei hrawng i ca hmanh ttha tthi i a ngei rih lomi laimi cu, Pathian nih hoi theih thei ve hngal ve hnaseh, ramtang rumro i zeihngal lo i umpeng hna hi mifanau hna zaang tuk an si ve cang tiah American Baptist Missionaries hmangin a mah thawngttha bia a rak phuan, cu ti cun Missionaries pawl nih ca a kan serpiak, nun a kan chimh, fimnak, ngandamnak tipawl a kan cawnpiak i a rak kan zohkhanh, cu American Baptist Missionaries pawl thawng cun a tu ahcun laitlang ah zatuak 90 hrawng cu Khrihfa kan si cang, Christian state taktak ah a dirmi hi kawlram chungah laitlang lawnglawng hi kan si ko cang, Kachin, Kayin pawl zong an si ve nain laitlang tluk in zatuak a tam ti lo. Matluk i laimi ramtang rumro khua a rak sa mi hawidang ram he tahchun ngam hmanh a si lo mi cu, zisuh khrih kan i tleihnak le kan zumhnak thawng in nihin ni ahcun, van hramdeng le vawlei toi ahhin Laimi umlo nak a um tilo, Pathian thawngin kan duhnak rampoah kan phan kho cang, hawitheih kan thei ve cang i hawitheih rih lo mi hmanh kan theih mi um len sehlaw hngalh lo si hnga, Pathian nih a kan cawisan lio te a si, laimi chung in miramdang sinah hmaihngal pi awk minung tampi kan chuak, fimthiamnak lei siseh, mui le sam lei zongah kan langh pah thluahmah lio a si, cucaah a tulio hrawng hi laimi a lamkip in kan thancho lio a si, kan i thlen cuahmah lio a si, cun a lamkip in kan tlau hram kan i thok cuahmah lio zong a si, a lamkip in sual hram le kan Pathian hnu lei ah chiah riangmang in pumsa duhnak le tangka, vawlei chawva suingun lungvar lei tu kan hmai ah kan i chiah lio a si, cucaah a lamkip in kan thlen cuahmah lio a si i, kan chan hi ruah lengmang tik ah milung a la ngai hmailei ah laimi hi tthancho ttha in ma kan tthan lai tthancho chiat in dah ti hi ruah lo awk ttha lo a si,
Israel miphun tuanbia kan zohtik ah, Theocracy, biaceihtu in siangpahrang chan tiang kan zoh tik ah an khuasak tuntuk nakah tlamtlinnak tampi an hmu i an tthangcho taktak, ral zong tampi an tei, hlawhtlinnak a phunphun an tep, an biakmi Pathian biatak tein an i tleih caan poah ahcun hlawhtlinnak phunkip an hmu i khua awng an pem, sihmansehlaw lungrualnak chan (united kingdom) a dongh lei ah an ram minung nih miphun dangkip nupi an tthit hna, biaknak phunphun an tthitmi hna nupi le nih an vun i ratpi, rumnak le hlawhtlinnak an hmuh mi kha an Pathian thawngin a simi kha an philh i chantiluan an dawi, rumnak le nawlngaihnak i cuh ruangah a lung aarualmi ram United Kingdom pi cu tthen hnih ah ai tthen, cucu an i tthennak hrampi le a ruang zong cu ruat loin vawlei chawva le sualnak, miphun dang biaknak le nupi pasal va ngeih cu an hlaw hlei lo a si nain a rauh hlan ah, Cu ram aatthenmi cu an ram hnih ning in Babylon le Assyria nih dawp bang an doih hna i sal ah an tleihdih hna, cu ve bantuk cun kan nih laimi zong nih atu bantuk in a lamkip kan tthan lio ah ramdang a kan phanhter tu, tthanchonak lam ah a kan hruaitu kan biakmi Pathian hnu lei i kan chit i kan philh ahcun kan caah ah ttih a nung ngaingai lai,
Cucaah, laimi vialte nih kan i ralrin awk cu a tubantuk in tthanchonak lamphun kip kan panh lio ah kan biakmi pathian kan caah khuakhang laireltu kan philh sual maw, khuazeiahdah ka pathian hi ka chiah awk a si tihi kan philh lo awk ah a ttha, zeibantuk miphun dah ka si, zeibantuk sining in dah kai sem, timi kan chuahkehnak, kan tuanbia kha i philh lo in kan umnak kip ah lungfim le pathian tleih bu tein kan dir a hau, chantiluan zong dawi ve ding a si nain a dawizia kha thiam khawh chungin kan thiam a hau, mirang nu ni bawngbichung hnawh lawng in an um ai pet ti i lainu pawl nih va cawn ve zau i bawngbi chungnawh lawng hna va um ve kha chantiluan dawi si loin miphun thangchiat tu a si, kan nunphung hi miphun dang nih a kan dolh sual lai maw timi hi kan thin a phang peng a hau, cucaah biatak tein kan i ralrin a hau, minung hi kan i thlencaan, transitional period ahhin tlau sual a fawituk, kan mah le kan mah hi thlenttha in ma kai thlen, thlen chia in dah, thancho ttha in ma ka tthan, tthanchochiat in dah, kan tthancho dan hi chiat lei ma kan panh lai tthat leidah tihi i hngalh peng awk ah a herh taktak mi a si zeicatiah, kan chan hi a lamkip in kan i thlen chan a si
Development timi hi kan caah zeidah a si, kan Chinram dirhmun mit in kan zoh/tuak tikah kan caah development hi zeidah a si asiloah alamkip in thanchonak hi zeidah a si? timi define tuah aherh. 2012 Faiceu the Chin Journal nih Catial Zuamnak a tuahmi ah Development timi cu "Sitlamtlinnak le Nundamnak" a si tiah ka rak tial. Sitlamtlinnak le nundamnak chuahpitu thil donghtu cu thanchonnak donghtu an si i thanchonnak taktak nihcun sitlamtlinnak le nundamnak a hmaithlak zungzal tiah ka hmuhning kha ka langhter. Phaisa loin nundamnak le sitlamtlinnak a um maw? A um lo tiah al khawh a si bak lo. Technology loin sitlamtlinnak a um maw? A um lo kan ti kho lo. Technology nih thanchonnak a dongh lo zong kan ti kho lo i a dongh ko zong kan ti kho. Asinain, a fiang ngaimi pakhat cu phaisa le technology leiin thannak nih minung nundamnak le siltlamtlinnak ah tampi a kan bawmh timi cu al awk tha lo in a dikmi a si tiah ka ruah. Kan Chinram le vawleipi caah thanchonnak hi zeidah a si timi define kan tuah a herh rih ko rua! Get my previous article on "A Lamkip In A Thanchomi Miphun Kan Si Aherh" at http://cungkale.blogspot.com/2013/11/alamkip-in-thangchomi-miphun-kan-si-herh.html
ReplyDeletena vun comment mi a ṭha ngaingai Cung kale, biatak tein caan la in thup deuh in seh kan ṭial ti ahcun define tuahding a tam lengluang ko hnga, umhar pheng menmen sawhsawh in ṭialmi a si i first paragraph ka ṭialdih khin cun peh awk ah kai harh ngaingai cang, nain ngawl nakcun thai luklak ko ning tiah ka heipeh i si, forhfialnak ṭukṭek in thaimi a si, tlangtar le cabia ai keih hrimhrim lo nain forhfialnak si ko hme cu tikhin ka hei tar mi si, thil kan tuah ahcun zeipoah hi serious deuh lawlaw in tuah awk a si timi khi na comment nih a vun ka hmuhsak i kai lawm taktak kawi aa,,,,,
Delete